Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ
Avrupa başta olmak üzere global iktisattaki yavaşlamanın Türkiye’nin ihracatına tesiri giderek belirginleşiyor. İhracatın öncü göstergelerinden milletlerarası taşımalarda, yükleme sayılarında düşüş hızlandı. Kimi yük kontakları ötelenirken, kimilerinde ise iptallerin++ başladığı belirtiliyor. Düşen taleple navlunlardaki gerileme devam ederken, dal temsilcileri kış aylarında iş hacimlerinde daha büyük düşüş yaşanmasından kaygı duyuyor. Nakliyat acentelerinin çatı kuruluşu UTİKAD’ın İdare Heyeti Üyesi ve Deniz Çalışma Kümesi Lideri Cihan Özkal, olağan vakitte Noel öncesi olduğu için çok ağır ihracat yüklemelerinin olduğu bu aylarda, sevkiyatlarda dikkat alımlı bir azalma olduğunu belirtti. Cihan Özkal, Avrupa ve ABD ekonomilerindeki yavaşlama nedeniyle yurt dışındaki birtakım müşterilerin Türkiye’ye verdikleri siparişleri ötelediklerini, kimilerinin ise siparişi iptal ettiğini lisana getirdi.
ABD’li öteledi, AB’den iptal geldi
Cihan Özkal, ihracat siparişlerine yönelik iptal ve öteleme konusunda şu bilgileri verdi: “Özellikle bizim kesimde kimi planlı müşterilerimiz var. Bu müşteriler makul bir sevkiyat programı dahilinde çalışıyorlar. İşte bu sistemli sevkiyatlarda ötelemeler başladı. Mesela ABD’de, dokuma dalında faaliyet gösteren bir müşterimiz var. Her ay 20 adet 40’lık konteyner yüklüyor sistemli olarak. Birinci kere bizden öteleme istedi. Ekim ayında olan yüklemesini aralık ayına almamızı istedi. Bu da teslimatın ocak ortasında yapılacağı manasına geliyor. Siparişini iptal etmedi lakin önemli bir öteleme yaptı. Yılbaşı öncesi bir dokuma yüklemesinin bu kadar ötelenmesi hiç olağan değil. Avrupa tarafında ise sipariş ötelemelerinin haricinde, iptaller de kelam konusu. Azaltma, öteleme, ya da stokta bekletme eğilimi var. Bu gelişmeler önümüzdeki kışın nasıl geçeceği konusunda bizi endişelendiriyor. Bilhassa Avrupa tarafından siparişlerin ötelenmesi, azalması ve iptal edilmesi kelam konusu. Bu bizim için çok büyük bir tehlike. Avrupa bizim için çok değerli bir pazar” diye konuştu.
Sınır kapılarında kuyruk eridi
İhracat taşımalarındaki azalma hudut kapılarındaki çıkış sayılarına da yansıdı. Türkiye’nin Avrupa’ya çıkış kapısı olan Kapıkule’de talebin ağır olduğu devirlerde 2 bine yaklaşan günlük çıkış yapan araç sayısı, bu hafta ortalama 1.100’lere kadar indi. Karayolundaki ihracat taşımalarındaki yavaşlama nedeniyle yakın bir periyoda kadar 10’larca kilometreyi bulan TIR kuyruğu da eridi. Bugün itibariyle Kapıkule’ye gelen bir TIR, sıra beklemeden rutin süreçlerin akabinde Bulgaristan tarafına geçiş yapabiliyor. Konuştuğumuz Türkiye’nin önde gelen milletlerarası karayolu nakliyatı firma temsilcileri de bilhassa kasım ayında yükleme sayılarında ve yeni talepte azalma olduğunu tabir etti.
“Resesyon başlıyor”
Rif Line Türkiye Genel Müdürü Mehmet Serkan Erdem de ihracat taşımalarındaki düşüşe dikkat çekerek, “Beklenen resesyon başlıyor, AB’de tüketim yavaşlıyor. İhracat düşüyor” dedi. Hem karayolunda hem denizyolunda iş hacimlerinde düşüş olduğunu lisana getiren Fazilet, “Olağan dönemlerde ekim ve kasım aylarında yoğun sevkiyat yapardık. Şimdi o iştah yok. Sevkiyatlar durgun” dedi. Fazilet, gelecek periyodun belirsizliğine işaret ederek, “Avrupa’da talep ne zaman geri gelecek? Kış korkusu geçtikten sonra mı? 2023 kayıp bir yıl mı olacak? Asıl merak ettiğimiz sorular bunlar” diye konuştu.
“Lojistikçi borçta yakalandı”
Diğer yandan, lojistik kesimi temsilcileri, ihracat taşımalarındaki düşüşün pandemi periyodunda büyük yatırımlar yapan şirketleri kasvete sokacağını lisana getiriyor. Lojistikçiler, pandemi periyodunda navlundaki yükseliş ve artan talep paralelinde bilhassa filo yatırımını hızlandırmıştı.
Navlunda düşüş hızlandı
Taşıma talebindeki azalmaya bağlı olarak navlun da düşüyor. Pandemide tarihi rekorlar kırarak 14 bin dolarlara kadar çıkan Uzakdoğu-Avrupa denizyolu konteyner navlunu, bu hafta 3 bin doların altına kadar gerilemiş durumda. Uzakdoğu-ABD ile Türkiye-Avrupa sınırlarında da misal oranlarda navlunda düşüşler yaşanıyor. Yalnızca konteyner navlunu değil, kuru yük navlununda da düşüş hızlandı. Pandemi devrinde 5 bin puanları aşan Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI), geçtiğimiz aylarda 1.000 puanlara kadar gerilemişti. Endeks, sezonsal tesirlerle eylül başı prestijiyle tekrar yükselişe geçerek 1.700 puanı aşmıştı. Lakin global iktisatta yavaşlamanın hızlanması ile BDI de yine düşüşe geçti. Kuru yük endeksi BDI, 1.350 puana kadar geriledi.
İhracatçı 2023’ün birinci çeyreğinden de umudu kesti
DÜNYA’ya konuşan ihracatçılar, Avrupa’daki yavaşlamanın, siparişlere olumsuz tesirini, kasım ayında daha net görmeye başladıklarına dikkat çekti.
■ Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) İdare Şurası Lideri Ramazan Kaya, ağustos ayında sinyallerini aldıkları ihracattaki yavaşlamanın tesirlerini ekim ayında daha çok hissettiklerini söz ederek, “İhracatta iki türlü yavaşlama var. Birincisi; verilen siparişlerin yükleme zamanlaması öteleniyor. Avrupa’daki alıcı daha önce aldığı ürünleri satamadığı için yeni yüklemeleri 20 gün, bir ay sonrasına ötelemeye başladı. İkincisi; yeni alınan siparişlerde çok ciddi yüzde 20’lere yüzde 30’lara varan düşüşler var. Avrupa’daki yavaşlamanın etkisini önümüzdeki dönemde daha çok hissedeceğiz” diye konuştu.
■ TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Dal Meclisi Lideri Erdem Fayat da ekim ayında hazır giysi bölümünde geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 10’un üzerinde daralma olduğunu hatırlatarak, 2023’ün birinci çeyreği için de daralma sinyallerinin güçlendiğini söyledi. Fayat, şöyle konuştu: “İlk yarıda ihracatımız yeterli gittiği için yılsonunda yüzde 15 ihracat artışı gayesi miz vardı. Fakat artık ‘geçen yılı yakalarsak güzel ‘ diyoruz. İkinci yarıda birinci yarıdaki kazanımları geri veriyoruz maalesef. Bu da doğal ki lojistiğe yansıyor. Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI) de düşmeye başladı. Bütün dünyada mal ticaretinde resesyon hissedilmeye başladı. Yalnızca önümüzdeki aylar değil, 2023’ün birinci çeyreğinde de badire olduğunu netleştiriyor. Biz bölüm olarak büyük ihtimalle, 2023’ün birinci çeyreğinde 2022’nin birinci çeyreğine nazaran yüzde 10-15 daralmayı yaşayacağız üzere görünüyor. Zira bu periyotta 2023 için daha fazla siparişin bugünlerde elimizde olması lazımdı. Öbür yandan, içinde bulunduğumuz savaş ve mümkün gaz ıstırabının ne kadar büyüyeceğini bilmemekle birlikte olumsuz bir senaryo var önümüzde.”
■ İstanbul Kimyevi Unsurlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Lideri Adil Pelister ise “Küresel ölçekte talepte azalış olduğu görülüyor. Küresel durgunluğa doğru gidiyoruz. Nitekim Avrupa Birliği’nde başladı. Züccaciye sektöründe plastik ev eşyalarında AB’deki ekonomik sıkıntılar dolayısıyla siparişlerde geçen seneye göre azalma var” yorumunu yaptı.
■ Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Lideri Albert Saydam da DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, gelecek yılın siparişindeki azalmaya işaret ederek, “Hemen hemen tüm Avrupalı otomotiv üreticileri, 2023 ve 2024’te devreye girecek yeni araçlarda daha önce beyan ettikleri üretim adetlerini düşüreceklerini belirterek, planlamamızı ona göre yapmamız konusunda bize bildiri gönderdi” tabirlerini kullanmıştı.
